در این مقاله درباره روش ها و تجهیزاتی که به ما کمک میکند برای خرید قطعات الکترونیک بدانیم چگونه قطعات الکترونیکی تقلبی را از قطعات الکترونیکی اورجینال تشخیص بدهیم می پردازیم، این روش ها مخصوصا درباره آی سی ها بسیار کاربردی و عالی هستند. ها بسیار کاربردی و عالی هستند.
خرید قطعات الکترونیک یک کار تخصصی و حساس است که باید با تکیه بر دانش، تجربه، اعتماد و قدرت چانه سازی بالا صورت گیرد بنابراین باید بدانیم برای بررسی و داشتن قطعات اورجینال، کار بررسی از همان ابتدا یعنی زمان دریافت قطعات در انبار و بررسی اولیه بسته بندی کالاها و بازرسی ظاهری اولیه قطعات تا جایی که با چشم امکان پذیر باشد شروع می شود و در ادامه به 12 روش بررسی تخصصی تر کالاها برای تشخیص قطعات الکترونیک تقلبی از قطعات الکترونیک اورجینال یعنی بررسی با بزرگنمایی بالاتر (استفاده از میکروسکوپ،ذره بین های صنعتی)، بررسی علامت گذاری دائمی، تست ویفر قطعات (بدنه سیاه رنگ آی سی ها) blacktop ، تست خراش، تست XRF (RoHS)، تست مدارهای داخلی قطعات الکترونیکی (decapsulation) ، تست X- ray، تست C-sam، تست پایه الکتریکی، تست عملکرد کامل و تست عملکرد محدود می پردازیم.
یکی از بهترین و آسون ترین روش ها برای به دست آوردن پول بیشتر جعل و یا بازتولید قطعات استفاده شده است جعل در زمینه های مختلف مانند جعل آثار هنری، آثار باستانی، وسایر اقلام گران قیمت ... انجام می شود اوایل دهه 2000 بود که جعل و کپی قطعات به صورت گسترده توسط صنایع پیشرو در صنعت الکترونیک شناسایی شد تا اینکه حدود سال 2007 مشتریان و مصرف کنندگان در سرتاسر دنیا نیز وجود این مورد را تایید کردند که این موضوع موجب شد در آوریل 2009 استاندارد تشخیص قطعات تقلبی "AS5553" که به موارد مورد نیاز برای بررسی ریسک ، تشخیص و کاهش تقلبی بودن قطعات الکترنیکی پرداخته بود منتشر شد.
روند افزایشی این مواد را در جدول زیر می توانید مشاهده نمایید :
باید این نکته را در نظر گرفت همان طور که روش های تشخیص قطعات تقلبی دقیق تر و پیچیده تر شده اند به همان نسبت جاعلان نیز سعی می کنند از روش های تمیزتر و پیچیده تری برای جعل قطعات الکترونیک استفاده نمایند در این مقاله به روش های مختلف تشخیص قطعات الکترونیک تقلبی از قطعات الکترونیک اورجینال و همچنین تغییراتی که طی استفاده از این 12 روش بر روی قطعات ایجاد می شود می پردازیم :
-
بازرسی ظاهری قطعات الکترونیک و آی سی ها
فرآیند بازرسی ظاهری پروسه ای چند مرحله ای است که هرمرحله اهمیت خاص خود را دارد و نکته بسیار مهم این است که طی بازرسی کالا کلیه مشاهدات باید مستند و ذخیره گردد تا بتوان به عنوان مرجعی برای بازرسی های بعدی از همان قطعه یا قطعات مشابه از سایر تولید کنندگان، به آن رجوع کرد. قطعه ای که در بازرسی ها به عنوان مرجع مورد استفاده قرار میگرد نمونه شاهد Known Good Device” (KGD) یا سمپل طلایی Golden Sample می نامند که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
یکی از مواردی که معمولا پس از خرید قطعات الکترونیک نادیده گرفته می شود بازرسی اولیه بسته بندی کالا قبل از باز نمودن بسته است. نوع جعبه، وضعیت آن و هرگونه آسیب وارد شده به جعبه باید بررسی و مستند شود. اگر بسته بندی جعبه به گونه ای باشد که نشان دهنده ی آن باشد که قبلا از آن استفاده شده، نشان دهنده سطح کیفیتی است که فروشنده برای بسته بندی محصولاتش درنظر می گیرد دقت کنید بعد از بازنمودن جعبه نوع متریالی که برای بسته بندی و محافظت قطعات در نظر گرفته شده نیز مهم است مثلا اگر قطعه در یک روزنامه کهنه بسته بندی شده باشد یک نمره منفی برای فروشنده قطعات الکترونیک تلقی می گردد سایر موارد مانند اشتباهات املایی، تفاوت در فونت، تفاوت در اطلاعات روی برچسبها (اگر بیش از یک برچسب روی بسته بندی قرار دارد ) تفاوت اطلاعات روی برچسب و محتویات داخل جعبه نیز باید درنظر گرفته شود .
فرآیند دیگری که باید بر روی بسته بندی انجام شود و نشان دهنده آن است که این بسته بندی خاص فروشنده است داشتن بارکد بر روی بسته بندی است بدین ترتیب می توان بارکد را اسکن کرد و اطلاعات روی بارکد را با اطلاعات برچسب مقایسه نمود (تصویر 1)
-
در ارتباط با بررسی ظاهری قطعات قبل ازاینکه خود قطعه بازرسی شود ابتدا باید موارد مهم در ارتباط با بسته بندی و مدارک همراه کالا در نظر گرفته شود :
1-آیا بسته بندی قطعات الکترونیک به صورت ESD انجام شده است؟
هدف اولیه بسته بندی ESD محافظت از محصول نهایی در برابر هرگونه تخلیه الکترواستاتیکی است که ممکن است در مسیر از نقطه تولید تا مقصد نهایی اتفاق بیفتد، هدف دیگر آن تقویت محافظت قطعات الکترونیکی در برابر آسیب فیزیکی استاندارد است.
2- آیا بسته بندی قطعات الکترونیک با شرایط استاندارد صورت گرفته است؟
- بسته بندی قطعات با حساسیت به رطوبت (MSL)
- بسته بندی قطعات با کارت های نشانگر رطوبت (HIC Card)
- بسته بندی قطعات شامل مواد/کیسه های خشک کننده (کیسه های خشک کن باعث جذب رطوبت از محیط می شوند. آنها برای محافظت از بسته بندی و محتویات محفظه ای که در معرض آسیب ناشی از رطوبت هستند مانند قطعات الکترونیکی استفاده می شوند. کیسه های خشک کن حاوی خاک رس بنتونیت طبیعی و بدون افزودنی هستند(Desiccant))
3- آیا برچسب MSL روی بسته بندی وجود دارد و اطاعات آن با قطعات مطابقت دارد ؟
4- آیا اسناد خرید قطعات الکترونیک همراه کالا وجود دارد ؟ که در این صورت مانند سایر اسناد باید بررسی و مستند گردند
- گواهی انطباق با استاندارد(C of C or Certificate of Conformity) ؟
- سریال ساخت ؟
- نتایج تست ؟
- فاکتور؟
همه این موارد برای تعیین اصالت قطعات اهمیت دارند حتی ممکن است آسیب وارده به قطعات به خاطر بسته بندی نامناسب باشد یا خود بسته بندی در حین حمل آسیب ببیند.
-
حالا نوبت به بازرسی ظاهری قطعات الکترونیک به صورت اولیه می رسد
قبل از بازرسی قطعات باید یک مرجع قابل اعتماد برای مقایسه وجود داشته باشد تا در این مرحله بتواند قطعات الکترونیک تقلبی را از قطعات الکترونیک اورجینال متمایز کند، دیتا شیت بهترین گزینه می باشد که در آن نوع بسته بندی، ابعاد فیزیکی (در بیشتر موارد)، علامت گذاری قطعات (تصویر2) و سایر اطلاعات مربوطه (وضعیت RoHS، برق و داده های عملکردی )که بعدا می توان در بازرسی استفاده کرد در آن مشخص می باشد . در مواردی که ابعاد بسته بندی یا علامت گذاری قطعات در دیتا شیت مشخص نشده باشد می توان با جستجو در سایت فروشنده این اطلاعات را یافت، اگر در دیتاشیت و سایت فروشندگان قطعات الکترونیک اطلاعات را ندید به فروشندگان ایمیل بزنید و درخواست اطلاعات مورد نیازتان را مطرح کنید.
یکی دیگر از روش های مناسب برای مقایسه وجود known good device یا نمونه طلایی یا نمونه شاهد است که می تواند به عنوان مرجع در نظر گرفته شود.
-
در صورت داشتن نمونه شاهد می توان از اطلاعات زیر برای تایید اورجینال بودن قطعات الکترونیک خریداری شده استفاده نمود :
1) آیا سایز پایه های اتصال یا پکیج قطعات خریداری شده با پایه ی آنها در در دیتاشیت قطعات مطابقت دارد یا خیر؟ (پکیج یا سایز قطعات مانند TSOP، QFP، SOIC،DIP،…)
2) آیا تعداد و مدل پایه ها یا محل اتصالات قطعه به برد درست است (مدل پایه ها مانند Pads،Leads،Balls و تعداد پایه ها مانند 8پایه، 16پایه، ...)
3) آیا علامت گذاری (مارک روی قطعه) قطعه با نمونه مرجع مطابقت دارد؟ آیا لوگو با نمونه مرجع مطابقت دارد ؟ در برخی از دیتاشیت ها، فرمت و محل قرارگیری علامت گذاری های روی قطعات هم مشخص است.
-
بازرسی اولیه قطعات الکترونیک معمولاً با چشم غیر مسلح یا با دستگاه با بزرگنمایی کم (تا 10 برابر)،انجام می شود که محدود است به آنچه دیده می شود در این نوع بازرسی باید به موارد زیر توجه کرد
1)جهت قطعات در بسته بندی
الف ) آیا همه آنها در یک جهت قرار دارند؟
ب) آیا جهت گیری پین ها در یک مسیر است ؟ در مواردی که قطعات در یک قرقره یا نوار بسته بندی می شوند این مورد مهم است
2) تفاوت ظاهری قطعات الکترونیک
آ. علامت گذاری قطعات الکترونیک (نوشته های روی قطعات الکترونیکی)
ب. رنگ علامت گذاری قطعات الکترونیک
ج. رنگ سطح قطعات الکترونیک
د .بافت سطح قطعات الکترونیک
ه. در صورت لزوم، بافت قسمت بالا و بافت قسمت پایین بدنه قطعات یکسان است؟
3) اتصالات قطعات الکترونیک (لید lead -بال ball - پد pad )
آ. آیا لیدها خم شده اند ؟
ب آیا علائم استفاده قبلی روی قطعات وجود دارد؟ (ناهماهنگی پایه ها، اثرات قلع، تغییر رنگ پایه ها یا کنده شدن بال ها)
ج. آیا لیدها، بال ها یا اتصالات خیلی براق هستند؟
د .آیا آبکاری صاف و یکدست است؟ آیا فضای خالی در آبکاری وجود دارد؟
ه. در مورد BGA ها، ایا بال ها مسطح یا مخدوش هستند ؟
4) آیا نوشته های روی قطعات الکترونیک مشخص است؟
5) آیا ماده خارجی روی سطح قطعه یا لید ها وجود دارد؟
6) آیا خراش یا بریدگی روی سطح قطعات وجود دارد؟
7) آیا سطح یکنواخت و یکدست است؟ گاهی حتی با بزرگنمایی کم می توان ناهماهنگی ها یا توده های روی سطح را مشاهده کرد
8) آیا بافت قالب یا بدنه قطعات صاف هستند؟ به طور معمول وجود یک قالب دانه دار و غیر صیقلی نشان دهنده این است که قطعات قبلا استفاده شده یا اصلاح شده است
9) آیا DATE CODE و LOT CODE با اینکه کی و کجا قطعات توسط تولید کننده اصلی ساخته شده اند مطابقت دارد . این مورد زمانی مفید است که با قطعات منسوخ شده (قطعاتی که دیگر تولید نمی شود-خط تولید آن ها به دلیل تغییر تکنولوژی متوقف شده است) برخورد می کنیم.
در اطلاعیه های خبری وبسایت تولیدکنندگان قطعات الکترونیک مبنی بر تغییرات پروسه تولید اطلاعاتی نظیر اینکه چه زمانی قطعه برای اولین بار به عنوان RoHS تولید شده، در چه سایتی ساخته شده و تغییر علامت گذاری، لوگو و یا هر تغییر دیگری اطلاع رسانی شده است تا با استفاده از آن ها امکان تشخیص قطعات الکترونیک تقلبی از قطعات الکترونیک اورجینال وجود داشته باشد.
توجه: بعد از خرید قطعات الکترونیک فرآیند بازرسی باید پویا باشد از آنجا که بازرسی از قطعه ای به قطعه دیگر متفاوت است باید این امکان فراهم باشد تا برای بازرسی هر قطعه بتوان موارد و آیتم های مشخص و اختصاصی را برای بررسی اضافه نمود همان طور که جعل کنندگان از روش های مختلف برای جعل استفاده میکنند فرآیند بازرسی نیز باید روز به روز رو به رشد باشد تا ریسک استفاده از قطعات الکترونیک تقلبی به کمترین میزان ممکن برسد.
ادامه مقاله در قسمت دوم را منتشر شده است.